Een leven zonder Facebook

Ik was 19 toen ik mijn Facebookpagina aanmaakte. Ik was in Zweden en verbouwde daar met een groep mensen van over de hele wereld een stationshuis. Het doel? De trein twee keer per dag daar laten stoppen, zodat het afgelegen kunstenaarsdorp Bredsjö meer bezoekers zou kunnen krijgen. De Facebookpagina zou mij helpen om na deze prachtige ervaring, in contact te kunnen blijven met de mensen uit onder andere Servië, Rusland, Japan en Frankrijk. Ik deelde mijn eerste foto’s via Facebook en het aantal ”vrienden” steeg gestaag. Hoe leuk was een online smoelenboek met nieuwspagina, zodat ik nooit meer iets hoefde te missen van al mijn contacten?

Na zes jaar met mijn duim het nieuwsoverzicht naar beneden getrokken te hebben begonnen de nadelen van het medium zich op te stapelen. Mijn leven veranderde. Ik begon serieuzer te worden. Ik zou moeten afstuderen in de Franse taal, daarnaast mijn geld moeten verdienen (mijn studiefinanciering was immers allang gestopt na 7 jaar studeren) en ik kreeg een serieuze relatie. Deze drie pijlers vereisten discipline en concentratie. Ik herinner me nog goed dat Freek de Jonge in Zomergasten onder andere deze twee benodigdheden nog eens stevig benadrukte. Hij zette mij hiermee aan het denken. Facebook was daarin een tijdrovende bezigheid die mij een deel van mijn concentratie ontnam.

Hoe klein de stap van het aanmaken van een Facebook account ook mag lijken, de impact van de aanmaak voor mij was achteraf gezien enorm. Dit heeft voor mij alles te maken met de manier waarop de site bezoekers aan zich bindt. Het eentje bovenin beeld op het moment dat je een nieuwe melding hebt is een van die bindende middelen. Het eentje voelt als het uitpakken van een cadeautje. Ik brandde van nieuwsgierigheid bij het zien van dat dichtgedrukte wereldbolletje bovenin beeld en de enige manier om die nieuwsgierigheid te bevredigen was er op te klikken. Zodra ik enige tijd de site niet had bezocht, kreeg ik meldingen binnen op mijn telefoon over activiteiten van mijn ”vrienden”. Het gevoel dat ik iets miste werd aangewakkerd en ik keek opnieuw. De tijd die ik kwijt was aan het bijhouden van mijn meldingen ontnam mij mijn tijd en dus ook mijn concentratie.

Op het moment dat ik mijn nieuwsoverzicht ververste, had ik het gevoel dat mijn nieuwsgierigheid werd bevredigd. Ik kreeg immers een kijkje in het leven van anderen. Maar hoe realistisch was dat kijkje? Nooit zag ik een bericht van iemand die schreef over een regenachtige sombere dag, waarop de vrouw ongesteld was en de man tot absolute waanzin dreef. Dat was mijn bericht namelijk geweest op sommige dagen als ik mijn Facebook”vrienden” écht een kijkje in mijn leven had gegeven. Nee, in plaats daarvan zag ik mooier gemaakte selfies met filters van instagram, zonsondergangen met de felste kleuren die zelden tot nooit in het echt te zien zijn geweest en mensen die trots aankondigden een nieuwe baan te hebben of eindelijk hun diploma te hebben behaald. Deze laatste twee nieuwsitems vergaarden overigens altijd de meeste likes. Successtory’s verkregen likes. Ik werd er onzeker en onrustig van. Was mijn tijd dan ook niet gekomen om in een huwelijksbootje te stappen? Waar bleef mijn diploma? Was ik dan de enige in de zomervakantie die vier van de acht weken geen backpackreis over de wereld aan het maken was? Ik focuste mij meer en meer op alles wat ik niet deed en niet had.

Bij volwassen worden hoort ook de vraag wie ik eigenlijk wil zijn. Ik weet nog goed dat ik een jaar of zestien was en in de trein zat. De trein stond stil vanwege vertraging. Ik raakte aan de praat met een vrouw van een jaar of vijfenveertig. Die vrouw vertelde over haar studerende kinderenen die door het hele land woonden, over haar werk in een kledingwinkel en over haar man met wie zij in echtscheiding lag. Ik herinner mij ook mijn ervaring in de openbare bibliotheek. Een verwaarloosd uitziende man van een jaar of zestig begon tegen mij te praten en er ontstond een leuk gesprek. Voorbeelden van mensen die ik in publieke ruimten tegenkwam en die mij nieuwe inzichten gaven. Het waren mensen die ik op internet niet snel zou volgen. Immers volgde ik op internet meestal de mensen die ongeveer hetzelfde dachten als ik. Ik volgde de mensen die mijn visie bekrachtigden. Het vernauwde mijn visie en mijn openheid, terwijl ik juist ruimdenkend wilde blijven.

Natuurlijk zijn daar dan nog de bekende argumenten over de door Facebook verkregen data en de ondoorzichtige wereld daaromheen. Waar mijn data al die acht jaar is heengegaan is moeilijk te zeggen. Ik heb een multinational met mijn persoonlijke informatie geholpen nog groter te worden. Wat heeft Facebook in ruil daarvoor voor mij gedaan? Het heeft mij het gevoel gegeven iets te moeten bijhouden, aan iets te moeten voldoen waar alle ”vrienden” kennelijk aan voldeden, het heeft mij onrustig gemaakt, mijn visie vernauwd en mij het gevoel gegeven dat mijn leven maar de helft zo interessant was als dat van al die anderen. Ik ben dan ook heel erg blij dat ik op 31 augustus 2014 de knoop heb kunnen doorhakken. Zo groot als de impact was de account aan te maken, zo makkelijk is, tegen alle verwachtingen in, het leven zonder. Van te voren was ik bang. Ik was bang dingen te zullen gaan missen, ik was bang aan mijzelf toe te komen en ik was bang niet te weten wat ik met mijn tijd aan moest als ik zat te wachten in de wachtkamer bij de dokter. In werkelijkheid heb ik mijzelf bevrijd van de druk te moeten voldoen aan iets waar ik toch niet aan zou kunnen voldoen: de Facebookrealiteit.